Cairt Beag an Domhain

1. Beatha 

Céard atá ann?

Cad atá i gceist le Phrionsabal na mBeatha ná meas agus aire a thabhairt do chuile rud beo, cibé beag nó mór. Tá an beatha uilig tabhactach, ní amháin an saol daonnach. Mar sin, ba chóir dúinn  cúram  agus smaoineamh a thabhairt do gach ní beo. 

An ngeallann tú Prionsabal na mBeatha a choinneál?

Geallaim meas agus  aire a thabhairt do chuile rud beo, beag nó mór.

Spraoi saibhrithe:

Cur ainm ar na níonna go bhfuil cúram agat orthu. Cuir san áireamh na plandaí, ainmhithe, feithidí agus daoine is fearr leat. Ansin tarraing pictiúrí dóibh, gearr iad amach agus greamaigh iad isteach i leabhar scraip. Is feidir leat do leabhar scraip féin a dhéanamh tré poill a bhrú trí leathanaigh agus iad a fhúáil le snaidhim nó ribíní.

Is féidir leat glao  ‘Leabhar na mBeatha le Cairt Beag an Domhain’ air.

Amhrán

A hAON is é an BEATHA agus tá sé gach áit mórthimpeall

I gcomhair an BEATHA go léir b’éigean dúinn meas agus aire a thabhairt do

Chuile feithidín, chuile síol beag bídeach

Ainmhithe agus daoine, bláthanna agus crainn 

Curfá:

Mar sin, leanaigí Cairt an Domhan, ó 1 go 8

A hAON ‘sé an BEATHA, níl sé riamh ró-dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie sibh ansin

Is taisce é chun a bheith in ann a roinnt 

Is Plainéad an Domhain mé

Is iomaí créatúr éagsúl atá ina gconaí le chéile orm - plandaí, ainmhithe, daoine

Tá gach uile ceann speisialta agus tá cúram agus meas tuillte acu

Is féidir linn go léir aire a thabhairt le chéile, is freagracht uilíoch í

2. Idirnasc (Fite Fuaite)

Céard atá ann?

Is éard atá le brí leis an bPrionsabal Idirnasctha ná go bhfuil chuile rud fite fuaite lena chéile . Tá cáilíochtaí speisialta i láthair in san mbeatha uilig. Tá áit áirithe ag gach créatúr agus orgánach beo.

An ngeallann tú an Prionsabal Idirnasc a choinneál?

Geallaim meas agus tuiscint a bheith agam go bhfuil gach ní ar Domhan idirnascaithe agus fite fuaite, agus trí bealach áirithe,  ceangailte domsa freisin.

Spraoi Saibhrithe

Ainmnigh roinnt de na rudaí difriúla go gceapann tú go bhfuil tábhacht ag baint leo ar an bPlainéad. Smaoinigh mar gheall ar an mbia a n-itheann tú agus na héadaí go gcaitheann tú, agus cad as gur tháinig siad: ar fhás siad ón ithir? Ar chruthaigh duine iad? Ansin tarraing pictiúr do na rudaí tabhachta seo, gearr iad amach agus greamaigh iad ar phíosa páipéar i gciorcal. Tarraing pictiúr duit féin i lár an gciorcal agus cur líne ag ceangailt tú féin leis de na rudaí seo. ‘Gréasán Idirnascaithe’ an t-ainm gur féidir leat a chur air!

Amhrán

A DÓ ná go bhfuil gach rud fite fuaite

IDIR-NASCAITHE meas agus aire

Tá gach duine difriúl, tá áirithe againn go léir

Tá an domhain nascaithe leis an gCine Daonna uilig

Curfá

Mar sin, leanaigí an Cairt ó 1 go 8

A DÓ ná IDIRNASCAITHE, níl sé riamh ró-dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é Cairt Beag an Domhain chun roinnt

Tá aithne agat orm - Phlainéad an Domhain!

Tá gach saghas beatha orm i ngach foirm, éagsúlacht saibhir don saol go léir

Is páirt mór é seo do mo bheocht agus mo áilleacht féin!

Agus tá gach uile ceann dóibh siúd ceangailte agus fite fuaite libhse!

3. Teaghlach

Céard atá ann?

Séard atá i gceist le Phrionsabal an teaghlaigh ná chun do dhícheall  a dhéanamh

cinntiú go bhfuil gach duine in san gclann daonna á chaitheamh go maith. Céard atá i gceist le seo ná go n-oibreoidh tú le daoine eile chun cinntiú go bhfuil teach  ag na bpáistí eile go léir, uisce ghlan le n-ól, bia le n-ithe, scoil chun freastal air agus dochtúir chun leigheas a chur orthu nuair atá siad breoite. 

 An ngeallann tú Prionsabal an Teaghlach a choinneál?

Geallaim tuiscint agus meas a bheith agam  i gcomhluadar an dTeaghlach nó clan an gCine Daonna agus go ndéanfaidh mé mo dhícheall  cinntiú go gcaitear go maith le gach duine.

Spraoi Saibhrithe

Tabhair cuireadh do na bpáistí pictiúrí a tharraingt dóibh féin agus griangrafanna de pháistí  ó thíortha eile a aimsiú. Labhair mar gheall ar conas go mbíonn páistí ó thíortha eile difriúl agus freisin conas go bhfuil siad mar an gcéanna. Ainmnigh cuid do na rudaí go mbraitheann daoine orthu, cibé áit go gconaíonn siad. Cuir na féin-portráidí agus íomhánna seo go léir le chéile in albam agus glao ‘Albam Teaghlaigh Cairt Beag an Domhain’ air.

Amhrán 

A TRÍ, is é an Teaghlach agus is é sin gach duine!

Le haghaidh an clann meas agus aire

Ba chóir go mbeadh baile ag gach duine, agus bia is uisce 

Ba chóir go mbeadh dochtiúrí agus scoileanna ag gach páiste 

Curfá

Mar sin, leanaigí an Cairt ó 1 go 8

A TRÍ é an TEAGHLACH, níl sé riamh ró dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é Cairt Beag an Domhain chun roinnt

Haló ansin, Plainéad an Domhain anseo!

Creideamh  ionat tá sé chomh tabhachtach, agus  i ndaoine eile chomh maith 

Caithfidh an clann Daonna aire a thabhairt dá bhráithre uilig

I ngach cúinne den domhain(mise) chun a bheith sona agus sláintiúl, hurá!

4. Am Chaite 

Céard atá ann?

Cad atá i gceist le Phrionsabal an am atá Chaite ná go bhfoghlaimeoidh tú ó na muintir éagsúla a mhair romhat, ag aimsiú amach céard iad na rudaí a rinne an saol go maith nó go deacair. Agus spreagfaidh an eagna a bhí acu tú i do shaol féin.

An ngeallann tú Prionsabal an am Chaite a choinneál?

Geallaim Prionsabal an am Chaite a choinneál agus chun foghlaim ó na ndaoine éagsúla a mhair romhaim.

Spraoi Saibhrithe

Fiosraigh daoine a mhair romhat agus conas gur mharadar. An raibh na rudaí chéanna acu? An raibh an saol níos éasca nó níos deacra? An rabhadar níos sásta nó míshásta toisc é seo? An rabhadar níos giorra don Nádúr?

Amhrán 

A CEATHAR! Is é an am CHAITE atá tar éis imeacht thart 

Don am Chaite ba chóir dúinn a thabhairt meas agus aire!

Cur i gcuimhne na na gníomhais mhaithe, déan machnamh ar ár mbotúin

Foghlaim ón am Chaite, an praghas a íocadh

Curfá

Mar sin, leanaigí an Cairt ó 1 go 8

A CEATHAR é an am Chaite, níl sé riamh ró dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é Cairt Beag an Domhain chun roinnt

Timpeall is timpeall, is mé Plainéad an Domhain!

Tá me tar éis a bheith ann ó fadó fadó, chun aire a dhom, chaithfear eagna na n-aoiseanna a phasáil ar aghaidh ó ghliún go gliún

Is féidir le gach duine cabhrú liom tré roinnt a gcuid eolais, ho ho!

5. An Domhan

Céard at ann?

Ciallaíonn Prionsabal an Domhain ná go ngeallfaidh tú aire a thabhairt don Domhan seo, an t-uisce, an t-aer, an ithir agus do gach ní beo agus déanfaidh tú gach rud i do chumhacht maireachtáil i mbealach nach bhfuil leithleasach nó dramhíleach. 

An ngeallann tú Prionsabal an Domhain a choinneál?

Geallaim meas agus aire don Domhan, an baile a roinnimid go léir. Déanfaidh mé gach rud gur féidir liom an t-uisce, an t-aer , an ithir agus chuile ní bheo a chosaint.

Spraoi Saibhrithe

Fás planda le n-ithe! Tugann fíor cleachtadh na laimhe mar seo taithí duit chun aire a thabhairt dár Plainéad.

Is féidir linn na páistí a mhúineadh chun uisce a thabhairt do phlandaí agus go leor solas a thabhairt dóibh chomh maith le ithir mhaith. Má tá tú ag fás pónairí nó trátaí is féidir leat iad a phiocadh nuair atá siad aibí agus iad a ithe. Caithfidh an ithir a bheith sláintiúl chun bia cothaitheach a bheith againn.

Is féidir leat ‘Gairdín an Cairt Beag’ a ghlao air.

Amhrán 

CÚIG! Is é an DOMHAN an baile a roinnimid le chéile

Don Domhan tugaimid meas agus aire

Na sléibhte agus na foraisí, na habhainn agus an fharraige

An ithir, an t-uisce agus an t-aer a análaimid

Curfá

Mar sin leanaigí an Cairt ó 1 go 8

CÚIG is é an DOMHAN agus níl sé riamh ró dhéanach

Tabharfaidh an Domhan agus Rosie tú Ann

Is taisce é an Cairt Beag chun roinnt

Haló! Is mise Plainéad an Domhain, do bhaile!

Agus cibé áit go gcónaíonn tú, anseo nó ansin, cónaíonn sibh go léir ormsa 

Caithfidh gach uile duine again aire a thabhairt mar is mé an t-aon ceann ann

Tá gach rud agam atá ag teastáil uait, tá go leor do cách má déanfaimid é i gceart!

6.  Síochán

Céard at ann?

Ciallaíonn Prionsabal an tSíocháin ná go ngeallfaidh tú maireachtáil faoi shíocháin agus chun comhoibriú a dhéanamh le daoine eile chun coimhlint a réiteach i mbealach neamh-fhoréigneach. Má tá coimhlint agat, ba chóir duit réiteach a lorg atá cothrom agus ceart i gcomhair gach duine.

An ngeallann tú Prionsabal an tSíocháin a choinneál?

Geallaim chuile rud a dhéanamh chun maireachtáil le síocháin ag comhoibriú le daoine eile chun coimhlintí a réiteach go neamhforéigeanach agus i mbealach ceart agus cóir.

Spraoi Saibhrithe:

An bhfuil aithne agat ar éinne go bhfuil uaigneach nó trína chéile? Is féidir leis na mothúcháin seo cuma scartha a chruthú i measc grúpa. Uaireannta má thugann tú cárta is féidir leis droichead a thógáil eadarthu.

Déan cárta síochána i gcomhair duine gur mhaith leat síneadh amach chuige. Cabhraigh leo braitheadh go bhfuil siad curtha san áireamh. Maisigh an cárta le íomhánna síochánta, de h-áthais, agus bláthanna, éanlaithe, péileacháin, gáire nó dathanna deasa. Taispeánfaidh sé go bhfuil tú ag smaoineamh fútha.

Amhrán:

SÉ, is é an tSÍOCHÁN, rud an-luachmhar

Mar sin ba chóir dúinn meas agus aire a thabhairt air!

Comhoibriú le chéile i ngach áit ar DOMHAN go deo,

Tosaíonn an tSíochán linn féin, cibé bocht no saibhir

Curfá:

Leanaigí an Cairt ó 1 go 8

Is é SÉ an tSíochán, agus níl sé riamh ró-dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é an Cairt Beag chun roinnt le chéile

Is mise Plainéad an Domhan, an baile a roinneann sibh!

Tá sé tabhachtach foghlaim conas éirí go maith lena chéile

Agus coimhlint a sheachaint, ní thógann sé ró-fhada 

Ansin is féidir linn súgradh, An tSíochán Abú! Hurá!

7. Grá

Céard at ann?

Ciallaíonn Prionsabal an nGrá go ngeallfaidh tú an fhírinne a insint agus a bheith cneasta le daoine eile, muinín a chothú i measc na daoine a bhfuil aithne agat orthu agus tuiscint a fháil ar nósanna gach duine a bhualann tú le. Is éard atá i gceist le seo ná go mbeidh tú freagrach le haghaidh gach gníomh a dhéanann tú.

An nGeallann tú Prionsabal an nGrá a choinneál?

Geallaim a bheith ag insint an fhírinne agus a bheith cneasta le daoine eile agus a gcuid mothúchain a thuiscint, agus gach rud a dhéanamh chun an Domhan a dhéanamh mar áit níos grámhara.

Spraoi Saibhrithe 

Is bealach iontach iad gníomhartha cineálta chun grá a thaispeánt. Ní gá airgead a chaitheamh air seo. Is féidir leat gáire, cárta a dhearadh, amhrán a chanadh, beannachtaí a thabhairt nó éisteacht le daoine atá ag iarraidh caint. Déan liosta do na rudaí maithe gur féidir leat déanamh. Tá sé tábhachtach  iad seo a dhéanamh as maithiúnas agus ní é a dhéanamh le haghaidh duais a fháil.

Coimeád leabhar scraip le do ghníomhartha cineálta agus déan iarracht ceann a dhéanamh gach lá. Is féidir leat ‘chlub Cineáltas Cairt Beag an Domhain’ a ghlao air.

Amhrán 

SEACHT! Is é an grá, gealltanas  a thugaimid do dhaoine eile 

Mar sin, ba chóir dúinn meas agus airde a thabhairt do ghrá

Bígí fírinneach agus cineálta dár deartháireacha agus deirfiúracha

Trócaire, Tuiscint agus Iontaobhas, ní mór dúinn a thabhairt.

Curfá:

Leanaigí an Cairt ó 1 go 8

Is é SEACHT an GRÁ, agus níl sé riamh ró-dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é an Cairt Beag chun roinnt le chéile

Haló, is mé Plainéad an Domhain,

Tá páistí gach áit éagsúl ach difriúl, 

Is féidir leat tú féin a chur ina mbróga agus braitheadh go bhfuil tú mar an gcéanna leo 

Ansin tá sé éasca a bheith in ann a bheith cineálta leo. 

Casann Cineáltas Grámhar an Domhan mórthimpeall.

8. Todhchaí

Céard at ann?

Ciallaíonn Prionsabal an Todhchaí go ndéanfaidh tú gach iarracht le linn do shaol,  deimhin a dhéanamh de go bhfuil cách anois agus san am atá le teacht in ann maireachtáil lena chéile i ndeá sláinte agus faoi shíocháin san Domhan aoibhinn seo.

An ngeallann tú Prionsabal an Todhchaí a choinneál?

Geallaim gach iarracht a dhéanamh i mo shaol cabhrú chun an Domhan a choinneál sláintiúl, Comhchuí agus síochán a chruthu do gach duine san todhchaí.

Spraoi Saibhrithe

Eagraigh tiomsaitheoir airgead! Gheobhaidh na páistí cumhachtaithe ó ghníomh mar seo mar beidh siad in ann braitheadh go bhfuil siad ag déanamh difríocht san domhain.

Bíodh Siopa ag díoladh Cácaí, taispeántas ealaíne de phictiúrí, raffle nó féasta le scannán agaibh. Is féidir le seo airgead a chur ar fáil le haghaidh gnáthóg speiceas i mbaol nó talamh áirithe san foraois bháistí.

Is bealach taitneamhach chun infheistíocht a dhéanamh inár dtodhchaí. Is féidir leat an t-ainm ‘Ciste na dTodhchaí Cairt Beag an Domhain’ a thabhairt air.

Amhrán 

OCHT! Is é an TODHCHAÍ , gach atá os ár gcomhair

I gcomhair an TODHCHAí meas agus aire

Déan gach rud gur féidir leat maireachtáil i gcomhchuí

Is taisce é an todhchaí go roinnfimid le chéile

Curfá:

Leanaigí an Cairt ó 1 go 8

Is é OCHT an TODHCHAÍ, agus níl sé riamh ró dhéanach

Tabhairfaidh an Domhan agus Rosie tú ann 

Is taisce é an Cairt Beag chun roinnt le chéile

I gcónaí ag casadh, Plainéad an Domhan, sin mé!

Ag tógaint seal, is é sin conas roinnt

Is é do sheal anois, chun aire a thabhairt don ithir, an t-uisce

An aer, agus na plandaí agus ainmhithe go léir

Mar amárach is seal duine éigin eile é!

Druimín Chruthaitheach

Bunaíodh Druimín Cruthaitheach ar 2ú Nollaig 2017, leis an gcéad tionscadal mar  ocáid tiomsaithe Hidden Revealle cártaí poist chun Portach Druimín agus Gnáthóg Bhogaidh a chéiliúradh ag VISUAL Carlow, agus meabhraíocht a chur chun chinn faoin dtionscadal nua seo.

Bhí ócáid an Hidden Reveal seo  ag Jules Michael  agus le Cathy Fitzgerald le tacaíocht ó Choiste an Tionscadal Portach Druimíne. Ar feadh ceithre bliana anuas, tá an t-ealaíntóir Jules Michael agus an múinteoir agus ealaíntóir eiceolaíochta Dr. Cathy Fitzgerald tar éis teacht le chéile, le cabhair an choiste,  chun iarratas a chur isteach chun clár eiceolachta agus soisialta neadaithe a dhearadh. Beidh sé lonnaithe i suíomh amháin, spreagtha ón Ealaín. Creative Drumminnó Druimín Cruthaitheachis ainm dó.

Beidh sé seo mar ardán le aghaidh cleachtas ealaíne; freagairtí don bPortach féin chomh maith le cleachtaisí  comhoibritheach, a chuirfidh de réir a chéile, clár oibre lán de bhrí ar fáil. Beidh sé seo ag tarraingt muintir na h-áite i Naomh Molaing agus Drummond i ndeisceart Cheatharlach, agus daoine ón gContae uilig. Bíonn na gníomhartha idir-nascach seo an-chumhachtach ag spreagadh tuiscint ar áit chomh folláin le seo, mar seo glacaimid  páirt i sláinte coiteann na bplanéide uilig.

Toisc go bhfuil an Portach Druimín an t-aon portach ardaithe fágtha in oirdheiscart na tíre, tá fíor-thábhacht shiombalach ag baint leis. Chomh maith le sin, tá níos mó cumas aige chun rannpháirteachas agus cúram muintir na h-áite a fháil. Cuireann sé go mór le h-iarrachtaí phráinneacha uilig na gcruinne chun athchoiriú an córas eiceolaíochta agus oideachas eiceolaíochta soisialta a chur i bhfeidhim.

Mórthimpeall an domhain, tá béim, fás agus tús áite á dtabhairt i gcomhair athchoiriú an córas eiceolaíochta. Is bealach rithábhachtach é Decade of Ecosystem Restoration 2021-2030na Náisiún Aontaithe chun na hAidhmeanna   Inbhuanaithe na Naisiún Aontaithe a chur i mbun oibre.

Is feidir le cumhacht an gcruthaitheacht muid go léir a spreagadh chun an samhlaíocht a threorú agus smaointí chothaitheacha, lán de bhrí, a thabhairt dúinn.

Cé go bhfuil sé beag, tá an tionscadal seo ag cur chun chinn an dá sruth éagsúla seo:

I 

Cuireann sé teimpléad ar fáil dúinn chun clár ealaínta nua, atá Cruthaitheach, eiceolaíochta agus soisialta, a bheidh in ann spreagadh agus freastal ar mhuintir na h-áite. Cuirfidh sé seo neart tuiscint dúinn ar ghnáthóga  bunúsacha i gcomhair sláinte coiteann na bplainéide.

II

Cuireann sé in iúl an coincheap  go bhfuil obair comh-chruthalach a bhíonn á bhforbairt diaidh ar ndiaidh  ag braitheadh ar scilleanna na n-oibritheirí chruthaitheacha atá líofa in eiceolaíocht soisialta. Is cleachtas é seo atá lonnaithe agus leabaithe in suíomh amháin. ‘Eco-social Art Practices’ (Fitzgerald, 2018, summary here) 

Tá siad tar éis a bheith ag forbairt é seo ar imeall cleachtas na h-ealaíne comhaimséartha ó na 1970í anuas. Tá alán cumhacht acu an comhrá a athrú.

Mar sin, tá cás láidir ann múnla nua  de mhaoiniú ealaíonta a aimsiú.  Bheadh gá le gealltanas  éigin chun tacaíocht a thabhairt do ealaíntóirí go fadthéarmach, fad is a mbíonn siad ag tógáil agus ag coinneál ceangail idir áiteanna agus daoine. Tá an taithí soisialta seo thar a bheith luachmhar. Is féidir le cleachtais eiceolaíochta leis an bpobal athrú bunúsach a dhéanamh ‘ oideachas claochclaitheach’ a thugtar ar seo. Agus tá an t-athrú i dtreo Oideachas i gcomhair Forbairt Inbhuanaithe.*

Táimid bróidúil go bhfuil Druimín Cruthaitheachag cabhrú feachtas agus tuiscint a léiriú ar an sruth nua seo de chleachtas ealaíonta. Tá sé tábhactach leis na dúshláin timpeallachta agus soisialta go léir atá ann. Tá súil againn go n-éiríonn leis cuir in iúl léargas eiceolaíocta agus cumas soisialta agus aeistéitice a nochtú, atá forbartha go minic ar feadh na blianta ag na h-ealaíntóirí oilte seo.

Ba mhaith linn míle buíochas a ghabháil le baill an choiste An Portach Druimínle h-aghaidh an tacaíocht a thug siad ag cabhrú linn Druimín Chruthaitheacha bhunú.

Fries in, míle buíochas le Dr. Anita McKeown as ucht an tacaíocht meantóireachta.

*Fógairt Berlin ar an ESD educational sustainable development